Türkiye’de düşünce, din ve inanç özgürlüğü hakkının korunması amacıyla faaliyet gösteren İnanç Özgürlüğü Girişimi, zorunlu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersine yönelik “Dersimiz Din Değil, Dinler ve İnançlar” etiketiyle bir sosyal medya kampanyası başlattı. Kampanya, “Şu anki müfredata göre dersler kapsayıcı olmaktan uzak bir şekilde, sadece Sünni İslam perspektifi ile işleniyor. Hiçbir öğrencinin ‘dışarıda bırakılarak’ ayrımcılığa uğramadığı, kapsayıcı bir eğitimin mümkün olduğunu biliyoruz” sözleriyle duyuruldu.
İnanç Özgürlüğü Girişimi’nden Mine Yıldırım, kampanya ile ebeveynlerden çok, çocukların niyet, vicdan ve din özgürlüğü hakkını öne çıkarmak istediklerini belirterek “Çocukların bu derslerde hem kendi düşünce, vicdan ve din özgürlüğü haklarına müdahaleler hem de ayrımcılık yer alıyor” diyor.
“Müfredat herkesin benzer inançtan olduğunu varsayıyor”
Zorunlu din derslerinde Aleviliğin hudutlu bir biçimde yer aldığı, Yahudilik ve Hristiyanlıkla ilgili bilgilerin İslam doktrinine gönderme yapılarak verildiği, ateizm ve deizm üzere yaklaşımların ise tarafsız sunulmadığı ve çocukların “doğru” davranış olarak aşikâr davranışlara yönlendirildiği savunuluyor.
Sünni İslam doktrini ve pratiklerinin ders müfredatına hakim olduğunu lisana getiren Eğitim Islahatı Girişimi’nden Işık Tüzün, “‘Dinimiz’, ‘Peygamberimiz’, ‘Kutsal kitabımız’ üzere sözler geçmişe nazaran daha az olmakla birlikte hâlâ ders kitaplarında yer alıyor. Bu münasebetiyle herkesin emsal bir inançtan olduğu varsayımını beraberinde getiriyor” diyor.
Uzmanlara nazaran, tarafsız ve objektif olmayan müfredat çocukların ayrımcılık, kimliğine hürmet duyulmadığını hissetme, dayatma ve damgalanma üzere meseleler yaşamasına neden oluyor. Tüzün, derslerde anlatılan öteki inanç ve dinlerin yeniden Sünni İslam perspektifinden ele alınması nedeniyle gereğince çoğulcu ve objektif olmadığını söylüyor. Tüzün, müfredatın yanı sıra öğretmenlerin dersi nasıl işlediğinin de epey değerli olduğunun altını çiziyor:
“Öğretmenlerin ne kadar kapsayıcı tutumlara sahip olduğu ve dersi nasıl işlediği çok önemli. Konunun tek boyutu ders kitapları ve öğretim programları değil, dikkat edilmesi gereken önemli bir alan da bu.”
AİHM ve AYM kararlarına karşın düzenleme yapılmıyor
Zorunlu din dersi hakkında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ile Anayasa Mahkemesi’nin verdiği ihlal kararları bulunuyor. Son olarak veli Hüseyin El’in yaptığı Anayasa Mahkemesi başvurusu gündeme gelmişti.
Hüseyin El, dördüncü sınıfta okuyan kızının din dersinden muaf tutulmasını istedi. Talebi Ulusal Eğitim Bakanlığı tarafından reddedildi. Ret münasebetinde, yalnızca Hristiyan ve Musevi olan öğrencilerin din dersine girmelerinin mecburî olmadığı hatırlatıldı. Bunun üzerine El, kendisi ve kızının nüfus cüzdanındaki “İslam” ibaresini kaldırttı ve muafiyet için mahkemeye müracaatta bulundu. Lakin Danıştay, dini inancı olmadığından bahisle çocuğun mecburî din dersinden muaf tutulması isteminin reddinde terslik görmedi. Hüseyin El böylelikle Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Anayasa Mahkemesi, Temmuz ayında oy çokluğu ile verdiği kararda, Anayasa’nın 24. unsuru ile teminat altına alınan “ebeveynlerin eğitim ve öğretimde dini ve felsefi inançlarına saygı gösterilmesini isteme hakkının ihlal edildiğine” hükmetti. Kararda, “2018-2019 eğitim ve öğretim yılına kadar olan dönemdeki Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi müfredatı, dinler hakkında yansız ve tanıtıcı bilgiler vermek amacıyla zorunlu olması öngörülen din kültürü öğretimi kapsamında değil, din kültürü öğretimini aşan, İslam dininin ve onun belirli bir yorumunun eğitim ve öğretimi kapsamında değerlendirilmiştir” denildi.
Ancak ihlal kararlarına karşın din derslerinde yapılması gereken düzenlemeler hayata geçirilmiş değil. Işık Tüzün, dersin içeriğinin hâlâ insan hakları standartlarıyla uyumlu bir biçimde objektif ve çoğulcu olmadığını vurguluyor.
Alevi Dernekleri Federasyonu Genel Lideri Celal FıratFotoğraf: privat
“Muafiyet hakkı tüm inançları kapsamalı”
Avrupa Kurulu Bakanları Komitesi, Türkiye’den Mart 2023’e kadar Alevi kararlarını hayata geçirmesi için adımlar atmasını bekliyor. Zarurî din dersi nedeniyle sorun yaşayan bölümlerden biri, Aleviler. DW Türkçe’ye konuşan Alevi Dernekleri Federasyonu Genel Başkanı Celal Fırat, Aleviler olarak zorunlu din dersinin kaldırılmasını talep ettiklerini dile getiriyor. “İnsanlık suçu bizce. ‘Dinde zorlama yoktur’ deniliyor lakin maalesef din dersi 80 darbesinden sonra zarurî hale getirildi. Lakin yalnızca Alevilerin değil, mecburî din dersi farklı inançların da sıkıntısı. Tekçi yaklaşım karşısında durmaya devam edeceğiz” diyor.
Velilerin çocuklarının din dersinden muaf tutulması için için okul yönetimine dilekçe sunması gerekiyor. Lakin bu hakkı yalnızca Hristiyan ve Yahudi öğrenciler kullanabiliyor. Muafiyet hakkını kullanmak isteyen velilere takviye veren kurumlardan biri, Ateizm Derneği. Çocuklarının zarurî din dersinden muaf olmasını isteyenler, derneğe telefon ve e-posta aracılığyla ulaşarak dayanak talep ediyor. Derneğin internet sitesinde, zarurî din dersinden muafiyet için okula ve bakanlığa verilecek dilekçe örnekleri ile dava dilekçesi örneği bulunuyor.
Mine Yıldırım, muafiyet hakkının tüm inançları kapsaması gerektiğini lisana getirerek İnanç Özgürlüğü Teşebbüsü olarak Ulusal Eğitim Bakanlığı’ndan tüm dinlere, inançlara ve inançsızlığa objektif yaklaşan, ayrımcılığı engelleyecek bir müfredat talep ettiklerini söylüyor.
